Wysokie plony bez stosowania chemicznych oprysków i sztucznych nawozów? Da się zrobić! Poznaj przepis na ekouprawę roślin jadalnych, czyli owoce i warzywa bez chemii.
Przewagi ekologicznej żywności nad masowo produkowaną i sprzedawaną w supermarketach, chyba nikomu nie trzeba wyjaśniać. Co więcej, każdy może ją samodzielnie wyhodować we własnym ogrodzie przydomowym lub na działce! Wbrew pozorom to łatwiejsze niż się wydaje, a także mniej czaso- i pracochłonne.
Doskonałym przykładem jest ekologiczne gospodarstwo Anielskie Ogrody – aż trudno uwierzyć, że te gigantyczne warzywa wyrosły bez żadnej „chemii”. Jednak zanim przejdę do ich przepisu na ekologiczny ogród jadalny, warto wyjaśnić, czym tak naprawdę jest wspomniana „chemia”.
.
Co to znaczy “owoce i warzywa bez chemii”?
Chemia ma w tym kontekście znaczenie potoczne. Zbiorowo określa:
- Sztuczne nawozy mineralne – syntetyzowanych na dużą skalę w zakładach chemicznych. Ich nadmierne stosowanie powoduje ryzyko przenawożenia gleby, zwiększenia jej zasolenia oraz spadku liczby i bioróżnorodności pożytecznych organizmów glebowych. Nadmiar pierwiastków zawartych w sztucznych nawozach i spływających wraz z wodą, może ponadto spowodować zakwit glonów w okolicznych zbiornikach wodnych.
- Chemiczne środki ochronny roślin – syntetyczne pestycydy zwalczające szkodniki, choroby roślin albo chwasty. Działają toksycznie na organizmy pożyteczne, a niektóre bywają groźne dla ludzi. Ich chemiczne pozostałości kumulują się w glebie, a także roślinach i zwierzętach. Człowiek, jako ostatnie ogniwo łańcucha pokarmowego, dostaje te chemikalia dosłownie podane na talerzu – i to w dużych ilościach.
.
Ekologiczny ogród jadalny w praktyce
Anielskie Ogrody pozwalają zobaczyć niesamowite efekty ekologicznej uprawy roślin na żywo! Co więcej, prowadzone są w nim warsztaty poświęcone różnym aspektom ekoogrodnictwa. Można zapisać się zarówno na kursy dla początkujących ogrodników amatorów, jak i szkolenia pozwalające uzyskać uprawnienia do pracy w ogrodnictwie i rolnictwie czy zakupu ziemi. Przykładowe warsztaty:
- Ekologiczny ogród moją spiżarnią, apteką, drogerią i miejscem wypoczynku
- Ogród ekologiczny na słabej ziemi. Naturalna uprawa.
- Projektowanie ogrodu ekologicznego
- Od ziarenka do stołu. Ogród smakosza.
- Zawodowy kurs ogrodniczy, dający uprawnienia rolnicze, zakończony egzaminem państwowym, z modułem “Ogród ekologiczny“
Ci ludzie, mowa o właścicielach Anielskich Ogrodów, nie tylko o tym mówią – naprawdę to robią!
Czyli uzyskują imponujące plony, korzystając z naturalnych metod uprawy. Dlatego właśnie do nich zwróciłem się z prośbą o skrótowe wyjaśnienie, jak uzyskać własne warzywa i owoce bez chemii.
.
Jak uprawiać ogród jadalny bez chemii?
Oczywiście stawiając na ekologię! Nie chodzi tylko o rezygnacje z chemicznych nawozów i pestycydów, ale także o naturalne metody pozwalające stworzyć warunki idealne dla roślin. Najbardziej zaawansowaną formą jest permakultura czyli sztuka planowania ogrodów funkcjonujących jak naturalne ekosystemy, z siecią powiązań między roślinami, grzybami, zwierzętami i mikroorganizmami. W praktyce kluczowe znaczenie mają:
- Bioróżnorodność – im więcej różnych gatunków roślin rośnie w ogrodzie, tym więcej pożytecznych mikroorganizmów i zwierząt się w nim osiedli. Ogród pełen zapylaczy gwarantuje obfite plony owoców, a dzięki drapieżnym owadom, jeżom i innym naturalnym wrogom szkodników, można zminimalizować stosowanie środków ochrony roślin.
- Samowystarczalność – w ogrodzie permakulturowym nic się nie marnuje: resztki roślinne poddaje się kompostowaniu lub wykorzystuje do ściółkowania. W miarę możliwości, korzysta się ze źródeł energii odnawialnej oraz samodzielnie wytworzonych preparatów. Zamiast kupować, zbiera się własne nasiona i produkuje sadzonki.
- Kreatywne planowanie – ogród powinien być odporny na zmiany klimatu i inne niekorzystne zjawiska, mogące wystąpić w przyszłości. Warto o tym pomyśleć już na etapie jego projektu. Z drugiej strony trzeba na bieżąco reagować na zmiany oraz wydarzenia losowe, dostosowywać do nich rodzaje i sposoby uprawy.
- Wiedza – bez znajomości potrzeb roślin, zasad, którymi rządzą się naturalne ekosystemy oraz czysto praktycznych metod ekoogrodnictwa ani rusz!
.
Jak te zasady wprowadzić w życie?
Różnorodność – w Anielskich Ogrodach rośnie ponad 600 różnych gatunków roślin, pełniących określone funkcje. Ich wzorem posadź w ogrodzie zarówno rośliny wieloletnie, jak i jednoroczne. Wśród owoców i warzyw powinny rosnąć zioła oraz kwiaty jadalne, wabiące zapylacze i odstraszające szkodniki. Przykładem mogą być werbena patagońska wabiąca pszczoły, trzmiele i motyle oraz aksamitka, odstraszająca nicienie glebowe i drutowce.
Stosuj uprawę mieszaną – zamiast obsadzać cały duży zagon jedną rośliną, sadź różne gatunki naprzemiennie, np. w pasach lub grupach. Dzięki temu ograniczysz ryzyko rozprzestrzeniania się chorób. Idealnym rozwiązaniem jest przeplatanie warzyw z ziołami i kwiatami.
Wykorzystaj naturalne związki między roślinami – sadź obok siebie gatunki, które wzajemnie się wspierają. Przykładem może być marchew sąsiadująca z cebulą, odstraszającą połyśnicę marchwiankę. Marchew odwdzięcza się jej, zniechęcając śmietkę cebulankę. Z kolei dobra parą dla jarmużu jest cebula, która odstrasza niektóre szkodniki i hamuje rozwój chorób grzybowych.
Wspomniana miododajna werbena patagońska zwabi zapylające do warzywnika, a aksamitka utrzyma w ryzach drutowce i nicienie glebowe.
Doceń uprawę w gruncie – jeśli to możliwe, staraj się wykorzystać naturalny potencjał gleby zastanej w ogrodzie. Jest już zasiedlona przez mikroorganizmy glebowe, z których wiele jest pożytecznych. Często wystarczy tylko spulchnić ziemię i użyźnić materią organiczną.
Podwyższone zagony – w miejscach, gdzie gleba jest zanieczyszczona, bardzo jałowa i generalnie problematyczna (np. sucha i piaszczysta) warto postawić na grządki podniesione, czyli podwyższone zagony. Nie bój się betonu – betonowe warzywniki są znacznie trwalsze od drewnianych. Pamiętaj, by wypełnić je w sposób warstwowy, jak lasagne z materii organicznej i ziemi.
Ściółkowanie – wszędzie, gdzie to możliwe, przykryj glebę naturalną ściółką. Mogą to być kora, słoma, zrębki drewna itd. W ten sposób ograniczysz straty wody na skutek parowania, unikniesz zachwaszczenia i w miarę rozkładania się użytego materiału, wzbogacisz glebę w próchnicę. Pamiętaj o corocznym uzupełnianiu ściółek organicznych! W Anielskich Ogrodach stosuje się jednocześnie kilkanaście różnych rodzajów ściółek – weź z nich przykład!
Naturalne nawozy – możesz je przygotować samodzielnie (kompost, gnojówki roślinne), podebrać kurom lub kupić gotowe. Do nawozów ekologicznych zaliczają się również kopaliny, takie, jak różnego rodzaju mączki skalne (np. drobno zmielony antagoryt). Uwaga – nawet z naturą można przedobrzyć! Obornik stosuj nie częściej niż co 3-4 lata. Wszystkie nawozy aplikuj w zalecanych dawkach, również te organiczne i mineralne.
Kompostuj – W Anielskich Ogrodach wszystkie odpadki organiczne są przetwarzane na terenie gospodarstwa. Po napełnieniu kompostowniki stają się rabatami podwyższonymi.
Ekologiczne środki ochrony roślin – stosuj preparaty dopuszczone do stosowania w ekologicznych uprawach, zawierające wyłącznie substancje organiczne lub występujące naturalnie w przyrodzie. Można je samemu sporządzić (np. z czosnku, pokrzywy, wrotyczu) albo kupić. Ale uwaga: sprawdź w składzie, czy dany „ekopestycyd” faktycznie jest „eko”!
Odmiany odporne – staraj się wybierać odmiany warzyw i owoców o podwyższonej odporności na najczęstsze choroby i szkodniki danego gatunku, a także mniej wrażliwe na stresy (suszę, ochłodzenie, upał). Ich pielęgnacja uda się bez oprysków, oznacza mniej pracy, czasu, kosztów i potencjalnych strat w plonach.
Doceń dzikie wsparcie – pozostaw w ogrodzie półdzikie siedliska dla owadów pożytecznych, ptaków, jeży, płazów i gadów. Odwdzięczą się, wspierając Cię w walce ze szkodnikami. Miododajne kwiaty przyciągną zapylacze do sadu, jagodnika i warzyw o jadalnych owocach.
Szklarnia – nie jest to obowiązkowy element ekologicznego ogrodu jadalnego, ale bardzo się przydaje! W Anielskich Ogrodach funkcjonuje niepowtarzalny Ogród Sferyczny. Są to kopuły geodezyjne, największa o powierzchni ok. 70 m2, w których uprawiane są rośliny. Dzięki zastosowaniu podwyższonych rabat i donic, udaje się znacznie przedłużyć sezon: uprawę ekologicznych warzyw, owoców i ziół można rozpoczynać bardzo wczesną wiosną i wydłużać do późnej jesieni. Ogród Sferyczny jest zasilany wyłącznie energią ze źródeł odnawialnych, a energia słoneczna wykorzystywana jest także do suszenia warzyw, ziół i owoców. Dzięki sferycznej bryle szklarnia lepiej wykorzystuje światło słoneczne, wiosną szybciej się nagrzewa i wytrzymuje wiatr rzędu 200 km/h!
Ucz się od najlepszych – czerp z tradycji pokoleń rolników i ogrodników oraz stale poszerzaj wiedzę o ekologicznych sposobach uprawy. Warto odbyć choćby podstawowy kurs w tym zakresie – stacjonarnie, na terenie ekologicznego gospodarstwa, lub przez internet.
W Anielskich Ogrodach wykorzystuje się doświadczenie i kultywuje tradycje rodzinne trzech pokoleń gospodyń. W ten sposób w gospodarstwie stosuje się niedoścignioną ilość, jakość i trwałość rozwiązań ekologicznych. Umiejętności uprawy, przygotowywania potraw czy zachowań tradycyjnych, przekazywane są z pokolenia na pokolenie. Jednocześnie prowadzone są eksperymenty mające na celu wskazanie jak najbardziej ekologicznych, a zarazem jak najmniej pracochłonnych sposobów upraw.
.
Podsumowując
Ekologiczna uprawa warzyw i owoców jest możliwa – i to bez ogromu pracy oraz zaporowych kosztów! Dlatego jeśli chcesz się o tym przekonać na żywo (albo jeszcze lepiej nauczyć), tak jak ja odwiedź Anielskie Ogrody!
Natomiast jeśli chcesz zgłębić wiedzę poruszoną w tym poście, polecam Ci odcinek i moją rozmowę z właścicielami gospodarstwa.
.
.
Post we współpracy z marką Anielskie Ogrody
- Jak zwalczyć mączliki? Czyli domowe sposoby na białe muszki - 4 listopada 2025
- Anielskie ogrody, czyli busem przez polskie ogrody SEZON 8 – OGRÓD 16 - 2 listopada 2025
- Hortensjowy raj, czyli busem przez polskie ogrody SEZON 8 – OGRÓD 15 - 28 października 2025
