Nawet najpospolitsze danie nabierze wyjątkowego smaku i aromatu, jeśli dodasz do niego zioła – zwłaszcza, jeśli sam je wyhodujesz! Poznaj najciekawsze zioła z Anielskich Ogrodów.
Najbardziej wartościowe zioła pochodzą z własnej uprawy! Żadne kupne przyprawy z torebki ani nawet z doniczki w markecie nigdy nie mają takiego zapachu. Dlaczego? Zioła w ogrodzie są narażone na stres, który je hartuje. Upał, mróz, wiatr, deszcz sprawiają, że ich olejki eteryczne są jeszcze bardziej intensywne, skoncentrowane.
W sklepach, nawet zielarskich, wybór ziół jest ograniczony do najpopularniejszych przypraw i leczniczych suszy. Za to w ogrodowym herbarium możesz mieć kilkanaście odmian samej tylko mięty, a do tego nieograniczony wybór mniej znanych ziołowych rarytasów.
.
Dlaczego warto mieć zioła w ogrodzie?
Smak i zapach świeżo zerwanych ziół to bezcenne doznanie! Powodów, by zdecydować się na ich uprawę, jest znacznie więcej! Oto kilka najważniejszych:
- Zioła przyprawowe dodają smaku i aromatu potrawom
- Zioła lecznicze pomagają wyleczyć rozmaite dolegliwości
- Zioła kosmetyczne poprawiają urodę
… a często łączą w sobie wszystkie 3 powyższe właściwości. To jeszcze nie koniec! Zioła odstraszają szkodniki, ale wabią zapylacze, wspomagają wzrost sąsiednich roślin, efektownie wyglądają i w większości są łatwe w uprawie. I ten zapach…Cudownie jest wdychać anielski aromat naturalnych olejków eterycznych o dobroczynnym działaniu na ciało i umysł.
Dzięki ziołom codzienne potrawy nigdy się nie nudzą. Zwykłe, gotowane ziemniaki smakują zupełni inaczej podane z koperkiem, pietruszką, szczypiorkiem czy lubczykiem, podobnie jak kanapki, zupy, mięsa, ryby i desery.
Nie musisz mieć osobnego herbarium ani nawet ogrodu: bez problemu możesz uprawiać zioła na balkonie albo nawet na parapecie w kuchni. Przyprawy i rośliny lecznicze możesz z powodzeniem posadzić wśród warzyw albo roślin ozdobnych. Na zioła zawsze znajdzie się miejsce!
A gdyby tak pójść o krok dalej i oprócz przyprawowych klasyków posadzić mniej znane rodzaje ziół, których próżno szukać w marketach? Czy w ogóle da się wyhodować egzotyczne zioła w Polsce? Albo „udomowić” na grządkach dzikie zioła? Oczywiście! Przekonałem się o tym na własne oczy, zwiedzając ekologiczne gospodarstwo Anielskie Ogrody.
Pełną relację z tej wizyty możesz prześledzić na moim kanale w wersji filmowej:
Mówiąc w telegraficznym skrócie: Anielskie Ogrody to certyfikowane ekologiczne gospodarstwo położone w województwie lubuskim, specjalizujące się w uprawie roślin jadalnych w przydomowym ogrodzie, na polach oraz w innowacyjnej szklarni sferycznej. Zamiast tzw. „chemii” stosuje się tam techniki oparte na bioróżnorodności i elementach permakultury: rabaty wyniesione, wały permakulturowe, uprawę w balotach, różne rodzaje ściółkowania i naturalnego nawożenia. W gospodarstwie kultywowane są tradycje starszych pokoleń, a jednocześnie tworzone są nowe, autorskie rozwiązania, szczególnie w zakresie uprawy na słabej ziemi.
.
Rodzaje ziół – ekologiczna kolekcja
Wśród ekologicznych owoców i warzyw w Anielskich Ogrodach nie mogło zabraknąć ziół! Ich kolekcja jest niezwykle bogata i (bio)różnorodna. Niezależnie od pory roku jest co zbierać – nawet zimą! Rosną tu zarówno typowe kuchenne przyprawy, jak i rzadko spotykane gatunki i odmiany z różnych stron świata.
- majeranek
- koper
- mięta pieprzowa
- mięta czekoladowa
- mięta kłosowa czarna
- mięta malinowa
- mięta meksykańska
- mięta nakrapiana
- tymianek cytrynowy
- tymianek różany
- tymianek mastyksowy
- szałwia lekarska
- szałwia czerwona
- szałwia muszkatołowa
- szałwia melonowa
- oregano lebiodka
- oregano złote
- oregano rosyjskie
- melisa cytrynowa
- bazylia grecka
- bazylia sałatowa
- bazylia czerwona
- maggi kocanka włoska
- werbena cytrynowa
- werbena patagońska
- krwawnik
- babka lecznicza
- pokrzywa
- kurdybanek
- iboza
- ziele oliwne
- plektrantus australijski
- geranium cytrynowe
- geranium orzechowe
- geranium coca-cola
- cząber różowy
- cząber niebieski
- estragon
- aksamitka
- aksamitka peruwiańska
- lawenda
- nagietek
- rumianek
- żywokost
- wrotycz
- ogórecznik
- skrzyp
- przytulia
- shiso
- lubczyk
- pietruszka
- czosnek zwyczajny
- trawa cytrynowa
- i pewnie coś jeszcze by się znalazło…
Opisanie całej tej zielarskiej skarbnicy miałoby objętość małej encyklopedii, dlatego ograniczę się do dwóch zestawów znanych i rzadko spotykanych ziół łatwych w uprawie, przydatnych w każdej kuchni. Pozostałe rodzaje ziół i tajniki ich uprawy możesz poznać na warsztatach w Anielskich Ogrodach.
W końcu jeśli się uczyć, to od najlepszych – czyli bezpośrednio od mistrzyni ekologicznej uprawy roślin jadalnych, pani Kamili Kasperskiej – eko-gospodyni i eko-edukatorki. A jeśli nie masz możliwości odwiedzić gospodarstwa osobiście, możesz zapisać się na kursy online do Internetowej Akademii Anielskich Ogrodów.
.
Najpopularniejsze zioła do ogrodu i na balkon
Zanim przejdę do ziołowych rarytasów, na rozgrzewkę kilka klasycznych przypraw łatwych w uprawie.
Koper ogrodowy (Anethum graveolens) idealnie pasuje do ziemniaków, sałatek, zup, sosów i masła. Jego kwiatostany stanowią niezastąpiony dodatek do kiszonek. Młody koper jest najbardziej aromatyczny i doskonale nadaje się do mrożenia. Pierwsze listki są gotowe do zbioru już po 2-3 tygodniach od siewu. Możesz wzorem Pani Kamili za jednym razem zebrać zapas na cały rok, a w jego miejsce posadzić np. pomidory lub fasolkę szparagową. Od razu po zbiorze umyj i pokrój świeży koperek, a potem zamroź go w plastikowych pojemniczkach. Dzięki temu będziesz mógł na bieżąco rozmrażać świeżą zieleninkę, wedle zapotrzebowania.
Koper możesz uprawiać na grządkach w ogrodzie albo szklarni. Jest niewybredny co do gleby, lubi sam się wysiewać w najmniej spodziewanych miejscach – i bardzo dobrze! Zwiewny pokrój wyrośniętych okazów dodaje lekkości rabatom, a jego listki to ulubiony pokarm gąsienic pazia królowej, najpiękniejszego z polskich motyli.
Lubczyk ogrodowy (Levisticum officinale) popularnie nazywany maggi, to aromatyczne zioło do rosołu, mięs i sosów. To spora, długowieczna bylina – w czasie kwitnienia osiąga 1,5-2 m wysokości! Najlepiej go wysiać lub posadzić na grządkach wczesną wiosną, gdy ziemia jest stale lekko wilgotna. W młodym wieku jest wrażliwy na suszę, ale gdy dobrze się ukorzeni, staje się samoobsługowy. Świeże liście lubczyku można zbierać na bieżąco przez cały sezon. Jeśli chcesz ususzyć nadmiar, zbierz je wkrótce przed kwitnieniem – właśnie wtedy zioła są najbardziej aromatyczne. Uwielbia odkwaszone, próchnicze podłoża – właśnie takie ma zapewnione na podwyższonym zagonie w Anielskich ogrodach.
Mięta pieprzowa (Mentha x piperita) – mieszaniec dwóch gatunków mięty, uprawiany w wielu ciekawych odmianach – w Anielskich Ogrodach mają aż 20 różnych! Ich nazwy oddają charakterystyczną nutę zapachową, np. mięta czekoladowa, ananasowa i pomarańczowa. Świeże listki mięty odświeżą smak deserów i zmienią wodę mineralną w płynne orzeźwienie. Można je mrozić w kostkach lodu albo suszyć, a potem parzyć jak leczniczy napar do picia na poprawę trawienia i uspokojenie, albo stosować do inhalacji przy dolegliwościach układu oddechowego. Brytyjczycy cenią sobie miętowy sos do mięs – cóż, co kto lubi…
Mięta to wyjątkowo witalna bylina: rozrasta się bujnie przez podziemne kłącza i potrafi zagłuszyć sąsiednie rośliny. Może rosnąć w słońcu i półcieniu. Preferuje żyzne, świeże, raczej cięższe gleby, ale nie jest wybredna.
Bazylia pospolita (Ocimum basilicum) – aromatyczna przyprawa do dań kuchni śródziemnomorskiej, np. włoskiej sałatki caprese i sosu pesto. Jej słodko-ostry smak i korzenny zapach zupełnie odmienia zupę, pizzę, sos, pierogi, makaron czy sałatkę. Jako dodatek do potraw usprawnia trawienie. Najlepsze są jej świeże listki, zebrane w czasie kwitnienia lub tuż przed nim, za to suszona bazylia ma silniejszy aromat i intensywniejszy smak.
Bazylia jest rośliną jednoroczną. Przy regularnie powtarzanych zbiorach liści i młodych pędów odrasta przez cały sezon. Zajmuje niewiele miejsca, sprawdza się zarówno w gruncie, jak i doniczce. Doskonale „dogaduje się” z pomidorami: i w tej samej doniczce i na talerzu! W jej towarzystwie po prostu lepiej rosną! Dla bazylii ważne są: słoneczne stanowisko i umiar w podlewaniu. Podłoże powinno być przepuszczalne, stale lekko wilgotne, ale nigdy mokre. Świetnie czuje się w doniczce, na podwyższonej rabacie albo w szklarni. Oprócz typowej, zielonej bazylii, warte uwagi są odmiany o czerwono-purpurowych liściach, a także bazylia cynamonowa o niepowtarzalnym zapachu.
Szałwia lekarska (Salvia officinalis) – wieloletnie zioło lecznicze i przyprawowe w jednym. Do tego jest bardzo dekoracyjna: srebrzyste liście, a u rozrośniętych roślin fioletowe kwiatostany, wybitnie miododajne. Szczególnie efektownie wyglądają odmiany o barwnych liściach, np. ‘Tricolor’ albo ‘Yellow Variegata’. Ma podobne wymagania do lawendy: pełne słońce i przepuszczalne podłoże. Jest bezproblemowa: odporna na suszę, mróz, choroby, szkodniki i wprost uwielbia częste cięcie. Aromatyczne liście szałwii lekarskiej idealnie pasują do ryb, dań mięsnych, duszonych warzyw i zup. Po wysuszeniu można z nich przyrządzić napar, zbawienny jako odkażająca płukanka na ból gardła.
.
Osobliwe rodzaje ziół z Anielskich Ogrodów
Klejnotami tej niezwykłej kolekcji są mało znane rodzaje ziół, które w Polsce jeszcze nie zdobyły popularności lub wręcz przeciwnie – zostały niesłusznie zapomniane.
Szałwia muszkatołowa (Salvia sclarea) znacznie większa kuzynka szałwii lekarskiej to krótkowieczna bylina, uprawiana zwykle jako roślina dwuletnia. W pierwszym roku tworzy imponującą rozetę dużych, omszonych liści aksamitnych w dotyku. Zgodnie z nazwą gatunku ich aromat przypomina gałkę muszkatołową. W kolejnym sezonie zakwita – potrafi wtedy osiągnąć ponad 1 m wysokości. Najlepiej czuje się w pełnym słońcu, na przepuszczalnej, żyznej glebie. Sprawdza się jako przyprawa do potraw warzywnych, mięsnych i ryb. Używana jest także do aromatyzowania piw i win reńskich.
Plektrantus australijski (Plectranthus bellus) to kwintesencja aromaterapii! Jego zapach jest bardzo bogaty w różne świeże nuty cytrynowe, owocowe, trochę malinowe i delikatnie, słodkawo-śmietankowe. Nie trzeba zrywać, wystarczy podotykać liści, by ten niesamowity aromat długo utrzymywał się na dłoniach. To gatunek niedawno odkryty w górach Australii. Jak na egzotyk jest niebywale tolerancyjny: może rosnąć w słońcu i półcieniu, na dowolnej, przepuszczalnej glebie. Uwielbia intensywne cięcie – po tym zabiegu powietrze nasyca się jego niebiańskim zapachem, a roślina wkrótce odbija i pięknie się rozgałęzia.
Werbena cytrynowa (Lippia citrodora) inaczej lippia trójlistkowa, która posiada najpiękniejszy zapach w całych Anielskich Ogrodach! Nie bez powodu jest wykorzystywana do produkcji perfum i kosmetyków. Jej liście mają obłędny, intensywnie cytrusowy aromat – zarówno świeże, jak i suszone. Wystarczy pół listka na filiżankę, by udzielił się herbacie. Stanowią również doskonały dodatek do wody mineralnej, likierów, deserów i wszelkich potraw, którym przyda się orzeźwiająca, cytrusowa nuta. Nadmiar suszu można wykorzystać jako potpourri. Werbena cytrynowa to roślina lecznicza o szerokim zastosowaniu: działa odprężająco, rozkurczowo i przeciwzapalnie, poprawia nastrój i usprawnia trawienie, do tego odświeża oddech.
.
Podsumowując
Zioła mają niezwykłą moc. Leczą, zapobiegają, wzmacniają, cieszą, upiększają, pachną, karmią… Pieszczą wszystkie zmysły! Jednak by mogły pokazać pełnię swoich możliwości, trzeba zaspokoić ich minimalne wymagania, zebrać o właściwej porze i prawidłowo przechowywać. A potem oczywiście wiedzieć, co z nimi zrobić.
Tego wszystkiego – i wieeele więcej – dowiesz się na kursach w internetowej Akademii Anielskich Ogrodów oraz na stacjonarnych warsztatach w ekologicznym gospodarstwie. Dla przykładu, przytoczę jeden z niezliczonych przepisów Kamili eko-gospodyni. Wszystkie składniki, oprócz cynamonu i goździków, możesz wyhodować w ogrodzie.
.
Przepis na Ocet 7 złodziei
Żywym octem jabłkowo-miętowym zalej:
- rozmaryn 2 łyżki,
- tymianek 2 łyżki,
- mięta 2 łyżki,
- goździki 1 łyżka,
- cynamon mielony 1 łyżka, lub dwa kawałki kory
- czosnek 4-5 ząbków,
- werbena cytrynowa 2 łyżki.
Mikstura musi stać miesiąc, żeby ocet przejął właściwości ziół i przypraw, które oddają mu swoją moc. Po tym czasie przecedź ocet ziołowy przez gazę, przelej do butelki i od razu możesz zacząć go pić. Po co? Dla zdrowia! Ocet 7 złodziei wzmacnia odporność i działa odkażająco – to średniowieczny pierwowzór współczesnych środków antyseptycznych. Pij codziennie, a tej zimy unikniesz przeziębienia!
.
.
Post we współpracy z marką Anielskie Ogrody
- Jak zwalczyć mączliki? Czyli domowe sposoby na białe muszki - 4 listopada 2025
- Anielskie ogrody, czyli busem przez polskie ogrody SEZON 8 – OGRÓD 16 - 2 listopada 2025
- Hortensjowy raj, czyli busem przez polskie ogrody SEZON 8 – OGRÓD 15 - 28 października 2025
